Satua puniki
titiang rereh saking panuturan masyarakat umum lan kapublikasiang maka utsaha
ngelestariang budaya Bali. Dados ka-copy satua puniki nanging elingang nagingin
alamat blog titiang
Men Tiwas Teken Men Sugih
Ada katuturan satua Men Tiwas teken
Men Sugih. Men Tiwas buka adane Ia mula tiwas pisan. Gegaene tuah ngalih saang
kaalase. Kerana Ia tuah megae ngalih saang, apa tuara gelahanga. Kadirasa baas
lakar jakan jani Ia tuara ngelah. Yadin Ia tiwas buka keto nanging solahne
melah, demen ia matetulung, jemet maturan, lan setata mabikas sane beneh. Len
pesan teken Men Sugih. Men Sugih mula saja buka adane Ia sugih pesan nanging
bikasne jele. Sombong, demit, jail teken anak tiwas, miwah setata mabikas jele.
Sedek dina anu ritatkala Men Tiwas
nyakan, ia tusing ngelah api. Kemu lantas Ia ka umah Men Sugihe ngidih api.
“Mbok mbok ngidih ja tiang apine”
keto Men Tiwas makaukan
“Ngujang nyai mai ngdidih api? Kanti
api nyai sing ngelah?” keto pasutne Men Sugih sada bangras pesu uling jumahan
umahnee.
“Tiang lakar nyakan mbok nanging
tusing ngelah api jumah”
“Nah lakar kebaang nyai api, kewala
opin malu ngaliin kutu di sirah wakene. Aliin nganti kedas sirah wakene nyanan
baanga ja upah baas acrongcong” keto pesautne Men Sugih. Nyak lantas Men Tiwas
ngaliin kutune Men Sugih nganti tengai mare suud. Men Tiwas lantas baanga upah
baas acrongcong teked jumahne baase ento jakana. Sesampune Men Tiwas mulih, Men
Sugih nyiksikin sirahne lan bakatanga kutu aukud. Gedeg basange Men Sugih
kerana makatang kutu aukud. Kemu lantas Ia ka umah Men Tiwase.
“Eh Nyai jelema tiwas, tolih ne wake
makatang kutu aukud di sirah wakene. Mai jak baase ne baang wake busan!” keto
Men Sugih ngomong neked jumahne Men Tiwas.
“Baase busan suba bakat jakan tiang
mbok” Men Tiwas nyautin.
“Nah ento suba mai aba, kadong ja
suba dadi nasi!” lantas Men Sugih nyemak baase ane lakar lebeng dadi nasi ento.
“Nyai masi busan ngidih api teken wake,
jani saange ne misi api ene jemak wake aba mulih!” Men Sugih merondong nasine
Men Tiwas ane makiken lebeng lan saange ane misi api abane ke umahne. Men Tiwas
tusing ngidaang ngomong apa. Ia tuah ngidaang bengong ningalin tingkahne Men
Sugih sambilanga naanang basangne seduk.
Buin manine Men Sugih nundenin Men
Tiwas ngopin nebukang padi lan nyanjiang upah baas duang crongcong. Men Tiwas
nyak nebukang padine Men Sugih. Nganti tengai mare ia suud lan baanga upah baas
duang crongcong teken Men Sugih. Sesampune Men Tiwas mulih, Men Sugih maliin
baasne lan bakatanga latah dadua. Gedeg pisan Men Sugih lantas Ia kemu ka umah
Men Tiwase lakar nuntun Men Tiwas.
“Eh nyai Men Tiwas, mula saja nyai
tusing bisa magarapan. Ibi tunden ngaliin kutu tusing kedas. Jani tunden nebuk
padi, ne tolih wake maan latah dadua. Kerana nyai tusing melah nyemak gae, jani
mai aba baase ane wake baang teken nyai I nuni semeng!” keto omongne Men Sugih
dawa malemad.
“Kenkenang tiang nguliang mbok,
baase suba jakan tiang lan mekiken lebeng” Men Tiwas mesaut.
“Nah ento suba mai aba!” Men Sugih
merondong baase ane mekiken lebeng ke umahne. Men Tiwas engsek atine ningalin
tingkah Men Sugihe buka keto. Sing kerasa ngetel yeh paningalane ngenehang basang
seduk uli semengan tusing misi apa, jani buin kajailin olih Men sugih.
Sedek dina anu Men Tiwas kemu ka alase
ngalih saang teken paku. Sedek iteha ngalih paku di bet-bete saget teka kidang
kencana.
“Eh Men Tiwas, apa kaalih ditu?”
keto Sang Kidang metakon. Men Tiwas makesiab nepukin ada kidang bisa ngomong.
“Tiang ngalih saang teken psku nika
jero Kidang” pesautne Men Tiwas sada ngejer.
“Anggon gena ngalih keketo?”.
“Lakar adep tiang nika, yen ada sisa
wawu ja anggen tiang jumah”.
“Eh Men Tiwas, yen nyai nyak nyeluk
jit nirane, ditu ada pabaang nira tekening nyai!”. Men tiwas lantas nyak nyeluk jit
kidange ento. Mara kedenga limane bek misi emas. Kendel pesan Men Tiwas maan
mas bek pesan. Mara konanga Men Tiwas lakar ngaturang suksma teken Sang Kidang,
lautan Sang Kidang suba ilang.
Men Tiwas ngaba emase ento mulih. Prejani
Men Tiwas dadi anak sugih. Ia teken pianakne mekejang nganggo bungah dugase
mablanja ka peken. Men Sugih iri ningalin Men Tiwas lan pianakne makejang
makronyoh nganggo mas. Kisi-kisi ia matakon teken Men Tiwas.
“Men Tiwas, dija nyai maan emas kene
ebekne?”
“Kene mbok, ibi tiang ngalih saang
teken paku. Saget teka kidang bisa ngomong nunden nyelek jitne. Nyak lantas
tiang, mara kedeng adi bek limane misi emas” keto Men Tiwas nyatuaang undukne ibi.
Ningeh satuane Men Tiwas buka keto, ngencolang ia mulih lan mapanganggo buka
anak tiwas. Men Sugih lantas kemu ke alase lan manyaru buka anak tiwas. Teka lantas
Sang Kidang lan nakonin Men Sugih.
“Eh jadma tiwas ngudiang nyai ditu
krasak-krosok? Apa kaaliah?”.
“Uduh jero Kidang, tiang niki durung
ngajeng. Awinan nika tiang driki ngalih saang lan paku lakar adep tiang lan pipisne
anggon tiang meli baas” Men Sugih melog-melogin Kidang Kencana.
“Lamun keto lan seluk jit nirane,
ditu ada pabaang nira”. Nyak lantas Men Sugih nyelek jit kidange ento. Kendel pesan
kenehne kadenanga lakar maan mas. Nanging pas seluka jit kidange, Sang Kidang
ngijemang jitne. Men Sugih paida abana ka dui-duine nganti awakne telah matatu.
“Uduh tulung tulung! Tiang kapok,
tiang kapok!” keto Men Sugih makuuk kesakitan. Mare neked di pangkunge mare
elebanga Men Sugih. Men Sugih tusing nyidaang naanang sakit lantas ia pingsan. Disubane
ingetan megaang ia mulih. Teked jumahne ia gelem keras lantas ngemasin ia mati.
Yen iraga dadi manusa mangda ten
sekadi Men Sugih. Bikasne jele, iri ati, demit, lan setata nyailin anak lacur.
Yadin iraga sugih, nanging iraga tusing dadi mabikas serasa ngisi gumi. Patutne
iraga eling lan setata matetulung teken anak sane lacuran mangda kasugihan
iraga maguna.